Củ dòm, dân gian có tên gọi là ‘’củ gà ấp” bởi cây có rễ củ to. Thường mọc nổi trên mặt đất, trông tựa như con gà đang ấp trứng. Tiếng Dao gọi là Đìa đòi si.
Củ dòm vốn mọc hoang trong vùng rừng ở miền núi phía bắc. Từ lâu, người Dao Đỏ ở cao nguyên đá Hà Giang đã biết sử dụng dược liệu này. Đây là cây thuốc được sử dụng nhiều trong các bài thuốc trị đau nhức xương khớp. Thực tế cho thấy người dân tộc ở Ba Vì cũng dùng Củ dòm chủ yếu chữa các bệnh về xương khớp…
Củ dòm với thành phần hóa học chứa alkaloid là L-tetrahydropalmatin như củ Bình Vôi, nhưng hàm lượng thấp hơn (0,4%). Ngoài ra còn có cyclanolin, crebanin, dehydrostephanin,…
Theo Đông y, Củ dòm có vị đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tán ứ, chỉ thống => dùng trong các trường hợp đau đầu, đau lưng, đau nhức xương khớp, chân tay nhức mỏi, đặc biệt còn có tác dụng an thần, giúp giấc ngủ sâu hơn.
Dựa trên kinh nghiệm dân gian, một luận án Tiến sĩ Dược học của trường Đại học Dược Hà Nội (2010) đã chứng minh Củ dòm có tác dụng chống viêm, giảm đau trên động vật thí nghiệm.
Bệnh phong thấp còn gọi là bệnh phong tê thấp. Nó có các triệu chứng như sưng, đỏ, đau tại các khớp. Khiến cho người mắc bị hạn chế vận động, sinh hoạt khó khăn. Đây là căn bệnh thoái hóa khớp nên thường gặp ở người cao tuổi, trung niên.
Mẹo xưa chỉ rằng, chỉ cần lấy củ gà ấp sắc nước để uống mỗi ngày một thang sẽ hết đau nhức. Các triệu chứng sưng đau tại các khớp cũng không còn. Giúp bệnh nhân đi lại dễ dàng.
Củ dòm có tính kháng viêm và diệt khuẩn rất tốt. Thành phần hóa học của củ dòm có các khoáng chất cần thiết như natri, kali,… giúp tiêu viêm, giải độc, trị phù thũng. Người bị viêm, sưng đau, cơ thể phù nề có thể do độc tố tích tụ nhiều trong cơ thể. Chỉ cần kết hợp củ dòm, sinh địa, bạch truật, xuyên khung,… là sẽ chữa khỏi.
Người bị viêm loét dạ dày uống nước sắc củ dòm sẽ mau khỏi. Các triệu viêm loét, đau dạ dày sẽ không còn. Bệnh này có thể dùng củ dòm khô sắc thuốc. Hoặc có thể lấy đem thái lát rồi ngâm rượu. Mỗi ngày uống một chén các vết loét sẽ mau lành.
Người bệnh muốn hạ huyết áp nên pha rượu củ dòm để dành uống. Hoặc sắc chung với hoàng kỳ, cam thảo để dùng. Sau khi sử dụng, sẽ thấy huyết áp hạ nhanh chóng. Vị thuốc này sẽ chấm dứt hoàn toàn các triệu chứng phụ như hoa mắt, chóng mặt, xây xẩm,…
Nước sắc từ rễ củ gà ấp có tác dụng như nước mát. Ai bị nóng trong người nên uống nước này thay trà hàng ngày. Nó giúp cơ thể thanh nhiệt, giải độc, bài tiết ổn định. Uống thuốc sắc này vào sẽ cảm thấy cơ thể nhẹ nhàng, thoải mái, không còn nóng bức trong tâm can.
